Εκκλησίες

Οι Εκκλησίες του Χωριού

Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια της πατρίδας μας, αποτελούν τα σημαντικότερα ίσως ιστορικά μνημεία που συνδέονται στενά με τη λατρευτική και την κοινωνική ζωή των Ελλήνων. Ακόμη αποτέλεσαν κατά το παρελθόν, κέντρα και ορμητήρια σκληρών αγώνων και συνέβαλαν αποτελεσματικά στην εθνική αναγέννηση του δοκιμαζόμενου γένους μας, στον πολιτισμό και στην πρόοδό του.

Το χωριό μας, παρ ότι μικρό, διαθέτει σήμερα επτά εκκλησίες (κεντρικές και παρεκκλήσια) . 

·                 ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

·                 ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

·                 ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

·                 ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

·                 ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ

·                 ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ

·                 ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ

·                 ΑΓΙΟΣ ΤΡΥΦΩΝΑΣ (το κοιμητήριο) στον περίβολο της ΠΑΝΑΓΙΑΣ.

        

Μέχρι τα μέσα της 10ετίας του 1930 περίπου υπήρχε και το παρεκκλήσιο του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, σε απόσταση λιγότερο από ένα χιλιόμετρο, ανατολικά της Παναγίας, απέναντι από το ρέμα «Γκαλντερίμι» το οποίο, λόγω μεγάλης κατολίσθησης της περιοχής, κατέρρευσε.

Πάντως το 1881-84, που έγινε καταγραφή όλων των ενοριών, εκκλησιών και μοναστηριών της περιοχής από τον τότε Μητροπολίτη της ενιαίας Μητροπόλεως ΑΡΤΗΣ και ΠΡΕΒΕΖΗΣ Σεραφείμ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ [επικαλουμένου Βυζαντίου] , η ΣΚΟΥΠΑ αριθμούσε 3 εκκλησίες. Γράφει λοιπόν ο παραπάνω Μητροπολίτης και συγγραφέας: To χωριό ΣΚΟΥΠΑ «περιέχει» οικογενείας 84 εκκλησιαζομένας εις 3 ιεράς εκκλησίας, της ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ και του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ. Εντός του περιβόλου του ναού της ΘΕΟΤΟΚΟΥ υπάρχει και το κοιμητήριο μετά ναού τινός εις τιμήν του ΑΝΑΡΓΥΡΟΥ ΤΡΥΦΩΝΟΣ . Εν τοις ναοίς τούτοις εφημερεύουσι δύο εντόπιοι ιερείς. Δεν αναφέρεται καθόλου ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ την περίοδο αυτή και αυτό είναι εύλογο, καθ όσον η εκκλησία αυτή θεμελιώθηκε μεν το 1881 στην τουρκοκρατούμενη τότε ΣΚΟΥΠΑ, δεν αποπερατώθηκε όμως όταν γινόταν η απογραφή.

Παρακάτω εκθέτουμε ότι γνωρίζουμε από πηγές προφορικές ή γραπτές:

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ 

 

Είναι η ενοριακή μας εκκλησία. Η εκκλησία του χωριού μας που μας ξυπνάει ποικίλα βιώματα, μας προκαλεί συγκινήσεις χαράς και λύπης. Εκεί στην κολυμβήθρα μικρά παιδάκια μας βάπτισαν και μας έκαναν χριστιανούς . Εκεί στο χοροστάσι της ΠΑΝΑΓΙΑΣ διασκεδάζαμε τα διήμερα του 15/Αύγουστου και το ΠΑΣΧΑ (15 και 16 Αυγούστου και Δευτέρα και Τρίτη του Πάσχα). Εκεί στην αιώνια κατοικία αναπαύονται οι παππούδες μας και οι γονείς μας και όλοι οι προγονοί μας. Η γλυκόλαλη καμπάνα της για αιώνες πότε χαρμόσυνα, πότε λυπητερά διαλαλούσε σε όλη την περιοχή τις χαρές και τις λύπες των κατοίκων. Την εποχή που ούτε ράδιο ούτε τηλεόραση υπήρχε, η καμπάνα περίτρανα δημοσιοποιούσε τα μεγάλα εθνικά γεγονότα, λαμπρές εθνικές επιτυχίες ή και μεγάλες εθνικές συμφορές. Το Φλεβάρη του 1913 η καμπάνα έφερε το χαρμόσυνο μήνυμα ΄΄ τα πήραμε τα ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΄΄. Τον Οκτώβρη του 1940 η ίδια καμπάνα καλούσε τα παιδιά του χωριού μας για τον ΕΛΛΗΝΟ - ΙΤΑΛΙΚΟ μέτωπο, όπως μας διηγούνταν οι πατεράδες μας.

Ο σημερινός ναός της ΠΑΝΑΓΙΑΣ είναι νέος. Έγινε μετά τους τοπικούς σεισμούς του Απριλίου 1967. Η παλαιά εκκλησία κατεδαφίστηκε, επειδή χαρακτηρίστηκε ετοιμόρροπη από την Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΕΒΕΖΗΣ. (Τότε υπαγόταν στον Ν. Πρεβέζης). Η νέα ως κτίριο είναι μικρότερη αλλά αρτιότερη. Η κάτοψή της έχει διαστάσεις 13 μ. Χ 7,30 μ., το δε ύψος της ξεπερνάει τα 4.50 μ. Τόσο στην μπροστινή κυρία είσοδό της, όσο και στην δυτική, κατασκευάστηκε υπόστεγο (πρόναος). Ακρογωνιαίος λίθος «αγκωνάρι» ,στο αριστερό της πρόσοψης αναγράφει το έτος ανεγέρσεως (ΙΟΥΝΙΟΣ 1971) και τους κτήτορες (Αφοί Β.ΓΟΥΛΑ). Επί μακαριστού συγχωριανού μας ιερέα Κων/νου ΠΑΠΑ , στις 5-9-1983, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της νέας εκκλησίας, από τον σημερινό μητροπολίτη Ιωαννίνων κ. Θεόκλητο. Η ως άνω επιγραφή ναι μεν αποδίδει το ιστορικό της ανέγερσης της τωρινής εκκλησίας (ως κτιρίου), θα ήταν όμως ακριβέστερη αν το αναγραφόμενο έτος 1971 το ανέγραφε ως έτος «εκ θεμελίων ανακαινίσεως» του νέου ναού, για να γνωρίζουν οι νεότερες γενιές, που θα μας ακολουθήσουν, ότι η εκκλησία της Παναγίας του χωριού μας έχει ιστορία αιώνων και δεν αρχίζει από το έτος 1971.

Η παλιά εκκλησία της ΠΑΝΑΓΙΑΣ, πριν το 1967, ήταν μεγαλύτερος σε μήκος, γύρω στα 5 μ. περίπου, χαμηλότερη σε ύψος και απλούστερη σε κατασκευή. Το πίσω (δυτικό) τμήμα του κυρίως ναού, ο γυναικονίτης (το γναίκιο) ήταν υψωμένο κατά 3 έως 4 σκαλιά και χωριζόταν από τον κυρίως ναό με πυκνά ξύλινα κάγκελα, οπότε οι γυναίκες μόνο άκουγαν και ελάχιστα έβλεπαν κατά την θεία λειτουργία.

Ως έτος ανεγέρσεως της παλαιάς εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου φέρεται το έτος 1800. Κατ άλλους το 1803. Και οι δύο εκδοχές κρίνονται σωστές δεδομένου ότι το έτος 1803 που ολοκληρώθηκε η κατασκευή του πέτρινου περιβόλου της εκκλησίας. Ο περίβολος αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του όλου συγκροτήματος του ναού. Οπότε είμαστε απολύτως ακριβείς αν πούμε ότι το έτος 1800 θεμελιώθηκε η παλιά εκκλησία της Παναγίας, που κατεδαφίστηκε ενώ το έτος 1803 ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου (τοίχοι αντιστήριξης, περίβολος, νεκροταφείο κλπ).

Πριν το 1800 υπήρχε άλλη εκκλησία, περίπου 150μ. Ν/Α από τη σημερινή. Η παράδοση λέγει ότι το ιερό της παμπάλαιας εκείνης εκκλησίας βρισκόταν εκεί που σήμερα υπάρχει ένα παλιό απλό πέτρινο προσκυνητάρι (εικόνισμα). Είναι το προσκυνητάρι που σώζεται ακόμη κάτω από το πάρκων το βακούφικο, δίπλα από το μονοπάτι που οδηγεί στα σπίτια των αδελφών Μιχάλη ΤΖΑΡΗ και προς τον συνοικισμό ΚΑΡΔΑΜΠΟΥ.

Φαίνεται ότι την εποχή αυτή, λίγο πριν το 1800 έγιναν οι φοβερές εκείνες κατολισθήσεις στο ΄΄ΓΚΑΛΤΕΡΙΜΙ΄΄ και στις εκατέρωθεν παρόχθιες περιοχές, οπότε η παλιά εκκλησία και το νεκροταφείο κατέρρευσαν και εξαφανίστηκαν. Μερικοί μάλιστα υποστηρίζουν με βεβαιότητα ότι η τότε εκκλησία βρισκόταν σχεδόν στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο με το σημερινό χοροστάσι. Άλλαξε εντελώς η εδαφική φυσιογνωμία της περιοχής. Το παλαιό ρέμα στο ΓΚΑΛΤΕΡΙΜΙ , πριν από λίγες εκατονταετίες ήταν ένα απλό συνηθισμένο ξερολάγκαδο και δεξιά-αριστερά χωράφια «λάκκες». Οι ίδιοι κάτοικοι θυμούνται ότι έβρισκαν τακτικά στην τοποθεσία αυτή μεταλλικά αντικείμενα, όπως δακτυλίδια, περιδέραια κλπ που συνηθίζεται να βάζουν στους νεκρούς. Προέρχονται από το παλιό νεκροταφείο.

Οι περισσότερες πληροφορίες συγκλίνουν και οδηγούν στο συμπέρασμα ότι εκείνη η παλιά εκκλησία που καταστράφηκε ήταν αφιερωμένη στην ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ και όχι στην ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ.

Να πως εξηγούν την αλλαγή αυτή : Εκείνη την εποχή στη ΣΚΟΥΠΑ έμεινε κάποια μοναχή, προερχομένη από κάποιο μοναστήρι ΑΓΙΑΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ. (Ίσως από το ομώνυμο μοναστήρι του Καταρράκτη, αν εκείνο ήταν γυναικείο). Αυτή έμενε κατά την τοπική παράδοση, σε ένα υποτυπώδες κακοφτιαγμένο κελί, που βρισκόταν πίσω από το παλιό βακούφικο καφενείο της εκκλησίας, που το θυμόμαστε όλοι της γενιάς μας. Η καλόγρια εκείνη Μαρία η Μαγδαληνή το όνομά της, έκανε μεγάλο αγώνα και ξανάκτισε την εκκλησία που κατέρρευσε σε πιο στέρεο έδαφος και επέλεξε το οικόπεδο όπου σήμερα είναι κτισμένος ο ναός της ΠΑΝΑΓΙΑΣ. Με τη μόνη διαφορά ότι αντί να αφιερώσει τη νέα εκκλησία στην ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ όπως ήταν πρώτα, την αφιέρωσε στη ΠΑΝΑΓΙΑ, για λόγους τιμής προς την αγιότητα της Θεοτόκου, αλλά και για λόγους προσωπικού συναισθηματισμού [που την έλεγαν Μαρία]. Ίσως να ήταν και το κοσμικό της όνομα Μαρία. Οπότε θα ήθελε να συμπίπτουν τα ονομαστήριά της με την πανήγυρη του ναού (15 Αυγούστου). Η άποψη αυτή είναι ευρέως παραδεδεγμένη από παλιούς συμπολίτες μας, μερικοί από τους οποίους θυμούνται και εικόνα της Αγ. Κυριακής.
Στον αύλιο χώρο της εκκλησίας, προς την πλευρά του κοιμητηρίου, υπάρχει μόνιμο πέτρινο προσκυνητάρι-τραπέζι, με σκαλιστή ημικύκλια πέτρα, όρθια στηριγμένη πάνω στο τραπέζι, με πέτρινο σκαλιστό σταυρό. Εκεί «κρένει» Ανάσταση ο παπάς την νύκτα του ΠΑΣΧΑ. Εκεί διαβάζει το μεγάλο αγιασμό τα Θεοφάνεια εφ’ όσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Εκεί σταματάει η πομπή, κατά την τριπλή περιφορά του επιταφίου την Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, για να αναπέμψει δέηση ο ιερέας υπέρ ζώντων και νεκρών. Παλιά παραδοσιακή συνήθεια.

 

ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΥΦΩΝΑ

Δέκα περίπου μέτρα Ν/Α της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ευρίσκεται το μικρό παρεκκλήσιο του ΑΓΙΟΥ ΤΡΥΦΩΝΑ, με την πέτρινη μαύρη σκεπή, το λιθόκτιστο καμπαναριό, την πολύ-πολύ μικρή πόρτα εισόδου και τα μικροσκοπικά παραθυράκια, που παραμένουν μονίμως σταθερά.

Οι πληροφορίες των παλιών συγχωριανών μας αλλά και τα γραφόμενα στις ανάγλυφες μισοκαταστραμμένες επιγραφές (η μία σε αγκωνάρι του παρεκκλησίου και η άλλη στο καμπαναριό) μαρτυρούν ότι το παρεκκλήσιο αυτό κτίστηκε μισό περίπου αιώνα μετά το κτίσιμο της παλιά εκκλησίας της ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ που κατεδαφίστηκε. Ανεγέρθηκε το 1858, ενώ το καμπαναριό το 1860. Η μετρίου μεγέθους καμπάνα του παρεκκλησίου που εξυπηρετεί τον ενοριακά ναό, που δεν έχει δικό του κωδωνοστάσιο, λόγω μικρής απόστασης. Η παράδοση λέει ότι η καμπάνα αυτή προέρχεται από την ΚΩΝ/ΛΗ, χωρίς να αναφέρεται αν πρόκειται για προσφορά κάποιου δωρητή. Το μέγεθός της είναι σχετικά μικρό, αλλά ο ήχος γλυκύτατος. Είναι πράγματι η πιο γλυκόλαλη καμπάνα της περιοχής.

Ο Άγιος ΤΡΥΦΩΝΑΣ είναι περισσότερο γνωστός στον κόσμο ως Κοιμητήριο, γιατί στο δάπεδό του υπάρχει καταπακτή “γκλαβανή” από την οποία έριχναν τα οστά των νεκρών, τα οποία περισυνέλεγαν μετά την εκταφή. Οι διαστάσεις του ναού αυτού είναι 5Χ 4.5 μ. Το μισό ανατολικά τμήμα είναι θεμελιωμένο κάτω από το αντέρισμα (την οχτιά), οπότε ο κενός χώρος (το κατώγι) χρησίμευε ως οστεοφυλάκιο. Οι διαστάσεις της θύρας εισόδου του ναoύ είναι υπερβολικά μικρές ( 1,15 μ ύψος και 0,60 πλάτος). Ήταν συνηθισμένο φαινόμενο στα χρόνια της τουρκοκρατίας, να κατασκευάζονται μικρές πόρτες, επειδή εισέρχονταν οι Τούρκοι έφιπποι και πρόσβαλλαν την ιερότητα των χώρων αυτών. Στο χωριό μας και σήμερα ακόμη συνηθίζεται, όσοι ανάβουν κεράκι στην εκκλησία της ΠΑΝΑΓΙΑΣ, να ανάβουν και ένα δεύτερο ταυτοχρόνως στο κοιμητήριο. Μόνο που όσοι έχουν κάποια ηλικία και όχι μόνο, το σκύψιμο στην μικρή αυτή πόρτα αποτελεί δοκιμασία, λόγω αρθριτικών και άλλων εγγενών δυσχερειών.

Οι καλοπροαίρετοι, αγράμματοι αλλά ευσεβέστατοι προπαπούδες μας, όλοι σχεδόν γεωργοί στο επάγγελμα, σκλάβοι στους Τούρκους, τίμησαν τον προστάτη των καλλιεργητών, τον μεγαλομάρτυρα ΑΓΙΟ ΤΡΥΦΩΝΑ. Κατασκεύασαν προς τιμήν του πριν δυο περίπου αιώνες το ειδικό αυτό εκκλησάκι, το οποίο εορτάζει την 1η Φεβρουαρίου, ημέρα της μνήμης του μεγάλου αυτού Αγίου.

ΤΟ ΟΣΤΕΟΦΥΛΑΚΙΟ

Δίπλα από το νεκροταφείο, εδώ και λίγα χρόνια κτίσθηκε το οστεοφυλάκιο, όπου φυλάσσονται μέσα σε ειδικά καλοφτιαγμένα κουτάκια, τα οστά των συγχωριανών μας. Μερικοί θεωρούν μακάβρια ενέργεια την φύλαξη των οστών στο οστεοφυλάκιο, οι περισσότεροι όμως την επιδοκιμάζουν, γιατί δείχνει περίτρανα την αγάπη και τον σεβασμό προς τα αγαπημένα μας πρόσωπα που έφυγαν από κοντά μας αργά ή γρήγορα. Η συνήθεια αυτή ακολουθείται άλλωστε σε όλη σχεδόν την Ελλάδα.

ΤΟ ΒΑΚΟΥΦΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ 

Στο προαύλιο της εκκλησίας υπάρχει το σχετικά νέο βακούφικο καφενείο, στο οποίο οι εκκλησιαζόμενοι μετά την θεία λειτουργία, μπορούν να πάρουν το καφέ τους ή το ποτό τους, να συζητήσουν, να ακούσουν τις ανακοινώσεις των αρχών ή να μοιραστούν τα υψώματα των εορταζόντων ή τα κόλλυβα των μνημόσυνων.

Παραπλεύρως του καφενείου ευρίσκεται το Γραφείο του εκκλησιαστικού Συμβουλίου.

Αυτή με λίγα λόγια είναι η εικόνα, παλιά και νέα, του καθεδρικού μας ναού της ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ του χωριού μας, μαζί με όλο το εκκλησιαστικό κτιριακό συγκρότημα του περιβάλλοντος χώρου. Όποιες άλλες πληροφορίες (γραπτές ή προφορικές) διαθέτει ο κάθε συγχωριανός μας για τις εκκλησίες μας, καλό είναι να τις ανακοινώνει για να διαμορφώσουν και οι απόγονοί μας σαφέστερη εικόνα αυτών, ως λατρευτικών, πολιτιστικών και ιστορικών μνημείων της ιδιαιτέρας μας πατρίδας. 

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

 

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ

 

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ Η ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ

 

 

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ